تغییرات فراوانی پلت آرتمیا اورمیانا در رسوبات بستر دریاچه ارومیه با نگرشی بر اقلیم دیرینه

دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگ ترین دریاچه های فوق اشباع از نمک جهان واقع در شمال غرب ایران است. مطالعه فراوانی پلت­های دفعی آرتمیا اورمیانا در رسوبات بستر دریاچه ارومیه می تواند به عنوان شاخصی برای بازسازی شرایط فیزیکوشیمیایی گذشته و مقایسه با شرایط فعلی عمل نماید. در این پژوهش ضمن جمع آوری اطلاعات قبلی اقدام به برداشت 28 مغزه رسوبی با بیشینه ژرفای 10 متر و مجموعاً بیش از 200 متر به صورت دست نخورده از رسوبات بستر دریاچه توسط مغزه گیر گوج اوگر شد. رخساره های رسوبی بر اساس رنگ، اندازه دانه، وجود پلت آرتمیس، ساخت رسوبی و نوع کانی های تبخیری تفکیک گردید. با توجه به تغییر رخساره های رسوبی از سطح به عمق و نتایج آنالیز عنصری، جغرافیا، اقلیم و تغییرات تراز آب دریاچه از سطح به عمق بازسازی گردید. رخساره ها متعلق به محیط های رسوبی دریاچه ای، تالابی و رودخانه ای و پایایی می باشد. با توجه به سن سنجی به روش ایزوتوپ کربن 14 نرخ رسوب گذاری بین 7/0 تا 8/0 میلی متر ارسال می­باشد، البته این نرخ در نقاط مختلف دریاچه متغیر (1/0 تا 1 میلی متر در سال) است، این مقدار در دلتای رودخانه ها (غالباً غرب دریاچه) بیشینه است. پلت (فضولات) دفعی آرتمیس متوسط 35-5 درصد رسوبات و در حالت بیشینه وابسته به شرایط اکولوژیکی دریاچه (عمق، شوری و دما) 90 درصد رسوبات را به خود اختصاص می­دهد. پلت مای دفعی که عمدتاً از منشورهای آراگونتی تشکیل گردیده است به عنوان یکی از مهم ترین اجزاء بیوشیمیایی رسوبات دریاچه می باشند که غالباً به صورت پلت­های سالم و یا خردشده کرمی رنگ و نیز پلت های پیریتی سیاه رنگ مشاهده می گردند. وجود پلت های دفعی آرتمیا در رسوبات مغزه ها نشان از زندگی آرتمیس در دریاچه ارومیه حداقل از ابتدای هولوسن دارد و با افزایش عمق رسوبات از تعداد پلت ما کاسته می شود. افزایش میزان پلت ها با دوره های مرطوب بین یخچالی در جنوب آسیا و آفریقا (4 تا 10 هزار سال قبل) مطابقت خوبی دارد. این دوره ها با مطالعات ژئوشیمی رسوبی نیز شرایط مرطوب را نشان می دهد. تغییرات تراز دریاچه ارومیه عامل اصلی در تغییرات میزان پلت های آرتمیس بوده است. ولی بااین حال در تفسیرها باید جانب احتیاط را رعایت کرد و عوامل محیطی مانند تغییرات دما، گردش آب، تاریخچه فسیل شناسی و ... را در نظر گرفت.